کتاب فارسی آموزش git¶

مدیریت کدمنبع¶

اصطلاح کنترل کدمنبع ( source control ) یا کنترل نسخه ( version control، همچنین revision control ) به عمل مدیریت، کنترل و ثبت و ضبط مستنداتی همچون کدها و مستندات نرم افزاری، اطلاعات وبسایت‌ها، تاریخچه‌ی تغییرات تصاویر و مواردی از این دست اطلاق می‌شود. تغییرات معمولا با یک شماره نسخه ذخیره می‌شوند. سیستم‌های کنترل‌نسخه ( version control systems ) هم بصورت مجزا برای کنترل تغییرات نوشته‌ها و کدها و در مواردی کنترل تصاویر و فایل‌های ویدیویی ساخته و عرضه میشوند و هم در برخی از نرم‌افزارهای واژه‌پرداز یا ویرایشگرهای تصویر و سایر انواع مستندات بصورت درونی پیاده‌سازی شده‌اند. نرم‌افزارهای کنترل نسخه، پایه‌ی کارهای تیمی در تیم‌های نرم افزاری متشکل از چند توسعه‌دهنده است. در تیم‌های نرم‌افزاری، انتشار نسخه‌های مختلف از نرم‌افزار، توسعه بصورت تیمی و رفع کردن باگها بصورت اشتراکی و مواردی از این دست همواره درحال انجام هستند. این امور بدون حضور نرم‌افزاری قدرتمند برای کنترل امور، بسیار سخت، با پتانسیل بالای خطا و طاقت فرساست و البته نتیجه‌ی حاصل هم آنچه که باید باشد، نیست. سیستم‌های کنترل نسخه و مدیریت کد منبع امور ذکر شده را از هر زمانی آسانتر کرده‌اند.

نصب گیت¶

apt-get install git

emerge --ask --verbose dev-vcs/git

pacman -S git

zypper install git

yum install git

dnf install git

brew install git

پیکربندی¶

بعد از نصب گیت لازم است تنظیماتی را انجام دهید و همچنین خودتان را به گیت معرفی کنید.این کار بخاطر ثبت تغییرات لحاظ شده توسط شما به نام شما و همچنین شخصی‌سازی‌ کردن ویژگی‌های گیت است.

تنظیمات گیت در سه سطح قابل انجام است : system ،global ،local

• سطح system: اگر تنظیمات را در این سطح انجام دهید تنظیمات شما روی مخازن تمام کاربرهای آن سیستم اعمال خواهد شد. این تنظیمات تغییرات در /etc/config ذخیره می‌شوند.
• سطح global: اگر تنظیمات را در سطح global انجام دهید تنظیمات شما روی مخازن کاربر فعلی سیستم اعمال خواهد شد. این تنظیمات در ~/.gitconfig یا ~/.config/git/config ذخیره می‌شوند.
• سطح local: تنظیمات در این سطح تنها روی مخزنی که در آن قرار دارید اعمال می‌شود. این تنظیمات در دایرکتوری مخزن در فایل .git/config ذخیره می‌شود.

تنظیمات اساسی در گیت از این قرار هستند:

برای اضافه کردن نام خود از دستور زیر استفاده کنید:

git config --global user.name "نام شما"

و برای ثبت ایمیل خود دستور زیر را استفاده کنید:

git config --global user.email آدرس ایمیل شما

توجه کنید که این تنظیمات اجباریست و در صورت عدم انجام تنظیمات در مراحل بعدی کار با گیت با مشکل مواجه می‌شوید.

و البته تنظیمات زیادی را نیز به اختیار می‌توانید انجام دهید. برای مثال برای تنظیم ویرایشگر پیش‌فرض، برای استفاده توسط گیت از می شود از دستور زیر استفاده کرد:

git config --global core.editor ویرایشگر

برای مثال برای تنظیم ویرایشگر ایمکس (Emacs) به عنوان ویرایشگر پیش‌فرض از دستور زیر استفاده کنید:

git config --global core.editor emacs

توجه داشته باشید که شما بجای global میتوانید هرکدام از سطوح معرفی شده در بالا را استفاده کنید اما توصیه همان global است مگر در شرایط خاص. با این روش تنظیم گیت تنها یکبار و برای همیشه برای کاربر فعلی سیستم انجام شده است.

اگر می‌خواهید محتویات یک تنظیم خاص برای مثال user.name را ببینید از دستور زیر استفاده کنید:

git config user.name

و برای بررسی تمام تنظیماتی که انجام داده‌اید از دستور زیر استفاده کنید:

git config --list

اگر مجبورید بجای ssh از پروتکل https استفاده کنید، میتوانید نام کاربری و پسورد خود را کش کنید:

git config --global credential.helper cache

برای راهنمایی بیشتر می‌توانید از صفحات راهنما برای مشاهده‌ی تنظیمات بیشتر گیت استفاده کنید:

man git-config

git config --global alias.i init

git config --global core.quotepath false

شروع یک پروژه با گیت¶

دایرکتوری پروژه هایی که از سیستم‌های مدیریت کد منبع مثل گیت استفاده می‌کنند، با عنوان یک repository (در اصطلاح عامیانه ریپو، گاهی در فارسی مخزن) می‌خوانند. برای شروع کار با گیت در یک دایرکتوری به عنوان یک مخزن گیت، لازم است که ابتدا به گیت بگویید که میخواهید این دایرکتوری یک مخزن گیت باشد. دستور git init یک مخزن جدید گیت ایجاد می‌کند. مخزنی که درون آن میتوانید از امکانات گیت استفاده کنید و دستورات را در آن اجرا کنید. با اجرای این دستور یک دایرکتوری با نام .git/ درون دایرکتوری حاضر شما ایجاد میشود که حاوی فایلهای کانفیگ و فایلها و بلابهای تغییرات ثبت شده توسط گیت است.

برای اضافه کردن گیت به یک پروژه، داخل دایرکتوری پروژه دستور زیر را وارد کنید:

git init

یا برای ساختن یک پروژه‌ی جدید دستور زیر را استفاده می‌کنیم:

git init نام‌دایرکتوری

که این دستور یک دایرکتوری با نامی که وارد کرده‌اید می‌سازد و گیت را به آن اضافه می‌کند.

وقتی که گیت به یک دایرکتوری اضافه می‌شود درحقیقت یک دایرکتوری درون دایرکتوری پروژه به نام .git ساخته می‌شود که فایل هایی که سیستم گیت می‌سازد، در آن قرار می‌گیرند که بعداً بیشتر با آن آشنا می‌شوید. با این دستور پروژه‌ی شما به یک مخزن گیت تبدیل می‌شود.

نمایش تغییرات¶

یکی از اساسی‌ترین کارهایی که با گیت می‌کنیم بررسی و ثبت تغییرات ایجاد شده در فایل‌های متنی پروژه است.

هر زمان که تغییرات ثبت نشده‌ی پروژه را مایل بودید بررسی کنید، دستور زیر را وارد کنید:

git status

این دستور فایل‌هایی که تغییر داده‌اید را برای شما لیست می‌کند. تغییرات شامل: ویرایش یک فایل، اضافه‌کردن فایل جدید یا حذف یک فایل و همچنین فایلهای استیج شده یا استیج نشده که دو مورد اخر را بعدا بررسی خواهیم کرد.

برای نمایش استاتوس به‌صورت خلاصه از گزینه ی -s با آن استفاده کنید:

git status -s

اضافه‌کردن فایل‌ها¶

ثبت تغییرات در گیت بصورت معمول دو مرحله دارد: 1. اضافه کردن فایل‌های تغییر داده شده‌ی مورد نظر 2. ثبت تغییرات با یک پیام یا توضیح

برای اضافه‌کردن فایل‌ها به گیت از دستور add استفاده می‌کنیم. به‌صورت زیر:

git add فایل۱ فایل۲ فایل۳

و برای افزودن تمام فایل‌های تغییرداده‌شده دستور را به‌صورت زیر استفاده می‌کنیم:

git add -A

دستور git status که پیشتر توضیح داده شد، برای یافتن فایل‌های تغییر داده شده و اضافه‌کردن آن‌ها به شما کمک می‌کند.

ثبت تغییرات¶

برای ثبت تغییرات یا به اصطلاح کامیت‌کردن تغییرات، از دستور commit استفاده می‌کنیم. در این مرحله فایل‌هایی را که با دستور add به حالت stage برده‌ایم در سیستم گیت ثبت می‌کنیم. برای ثبت هر تغییر نیاز است یک پیام هم با آن ثبت شود تا معلوم شود در این قسمت از تغییرات لحاظ شده چه کار کرده‌ایم، یا چه تغییراتی داده‌ایم.

برای مثال اگر ما یک فایل متنی برای نوشتن توضیحات پروژه به نام readme.md ساخته باشیم و با دستور add آن را برای کامیت‌شدن آماده کرده باشیم، می‌توانیم به همراه کامیت خود یک پیام با مضمون add read me file ثبت کنیم که تغییرات، برای مطالعه در آینده شفاف‌تر باشند.

دستور کامیت بصورت زیر است:

git commit

که با اجرای این دستور ویرایش‌گرِ فایل شما باز شده و میتوانید پیام خود را در آن بنویسید و ذخیره کنید و به این صورت تغییرات فایل شما ثبت می‌شود و یک کامیت صورت می‌گیرد.

یک راه متداول‌تر هم که برای پیام‌های کامیت یک خطی کاربرد دارد، بصورت زیر است:

git commit -m پیام شما

که در این روش کامیت شما با همان پیام ذخیره شده، و نیازی به باز شدن ویرایش‌گر متن ندارید.

قرار داد استاندارد برای پیام کامیت : 1 . در زمان حال نوشته شود 2 . در هنگام استفاده از سوییچ -m کمتر پیام کمتر از 50 کاراکتر باشد .

git commit --amend -m "new commit message"

حذف فایل‌ها¶

اگر پس از ثبت یک فایل آن فایل را حذف کنیم، برای اضافه کردن تغییرات فایل حذف شده، دیگر امکان استفاده از add را نداریم و باید با دستور rm آن فایل را حذف کنیم:

git rm فایل۱ فایل۲ فایل۳

دقت داشته باشید برخلاف دستور add، استفاده از git rm . تمام فایل‌های پروژه را حذف می‌کند نه فقط فایل‌های حذف شده را پس از آن استفاده نکنید. :)

اگر اشتباهاً فایل‌های زیادی را دستی پاک کردیم بدون اینکه از دستور git rm استفاده کنیم، لازم است که تک‌تک فایل‌هایی را که دستی پاک کرده‌ایم را با دستور git rm به حالت stage در آوریم. یا اینکه از دستور زیر استفاده کنیم:

git rm $(git ls-files --deleted)

اگر بین نام فایل‌های پاک شده، نویسهٔ فاصله وجود داشته باشد از دستور زیر استفاده می‌کنیم:

git ls-files --deleted -z | xargs -0 git rm

نمایش تغییرات¶

برای بررسی تغییرات صورت گرفته در چند کامیت یا تغییرات کامیت‌نشده در مقابل تغییرات کامیت‌شده از دستور diff استفاده می‌کنیم.

حالت ساده‌ی استفاده از این دستور بصورت زیر است:

git diff

که این دستور تغییرات کامیت نشده‌ی تمام فایل‌ها را به شما نشان می‌دهد. همچنین به‌صورت زیر می‌توانید تغییرات یک فایل خاص را نیز ببینید:

git diff نام‌فایل

لاگ¶

برای نمایش لیست کامیت‌ها از دستور log استفاده می‌کنیم. با این دستور می‌توان لیست کامیت‌های یک برنچ خاص، یا تمامی برنچ‌ها یا مقایسه‌ی بین برنچ‌ها را دید.

شکل کلی این دستور بصورت زیر است: .. code-block:: bash

git log

که لیستی از تمام کامیت‌ها را به شما نمایش می‌دهد.

می‌توانید کامیت‌های یک برنچ مشخص را نیز بصورت جداگانه با مشخص‌کردن نام برنچ ببینید:

git log نام‌برنچ

git log --graph --pretty=format:'%Cred%h%Creset -%C(yellow)%d%Creset %s %Cgreen(%cr) %C(bold blue)<%an>%Creset' --abbrev-commit

ignore¶

ممکن است در دایرکتوری پروژه فایل‌هایی داشته باشید، که نخواهید گیت آن‌ها را در استاتوس‌ها نشان دهد، و همچنین نخواهید در مخزن اصلی اضافه شوند.برای این‌کار باید در دایرکتوری پروژه یک فایل به نام .gitignore بسازید و در آن، لیستِ فایل‌ها و دایرکتوری‌هایی را که گیت باید نادیده بگیرد را بنویسید.

برای مثال لیست زیر:

# Distribution / packaging
.Python
env/
build/
develop-eggs/
dist/
downloads/
eggs/
lib/
lib64/
parts/
sdist/
var/
*.egg-info/
.installed.cfg
*.egg

لیستی از فایل‌ها و دایرکتوری‌هاست، که گیت بعد از ساخته شدن فایل .gitignore نادیده میگیرد . توجه کنید که خود فایل .gitignore باید توسط دستور add به پروژه اضافه و کامیت شود . توجه کنید در این فایل، خطوطی که با # شروع می‌شوند، به عنوان توضیحات (کامنت) در نظر گرفته می‌شوند.

برَنچ‌ها¶

برنچ‌ها شاخه‌های مختلفی را برای توسعه ایجاد می‌کنند. فرض کنید که در حال توسعه یک اپلیکیشن هستید و قصد دارید نسخه‌ی آینده اپلیکیشن خود را همزمان با نسخه‌ی فعلی توسعه دهید. اضافه‌کردن تمام این تغییرات با هم ممکن است مسبب شلوغی و بی‌نظمی روند توسعه، و همچنین تداخل فایل‌های هم‌نام شود. با استفاده از برنچ‌ها در گیت می‌توانید یک مسیر جدید برای توسعه هر ویژگی ایجاد کنید و همچنین میتوانید در پایان ویژگی‌های کامل‌شده را به برنچ اصلی اضافه کنید. در گیت به‌طور پیش‌فرض، برنچ اصلی به‌نام master است.

برای ساختن یک برنچ توسعه‌ی جدید، از دستور زیر استفاده کنید: .. code-block:: bash

git branch نام‌برنچ

برای نمایش لیستی از برنچ‌ها از دستور زیر استفاده کنید: .. code-block:: bash

git branch

برای آماده به‌کارکردن یک برنچ از دستور زیر استفاده کنید:

git checkout نام‌برنچ

همچنین برای حذف یک شاخه از دستور زیر استفاده می‌شود:

git branch -d نام‌برنچ

و برای ساخت یک برنچ و هم‌زمان به حالت آماده به کار رفتن آن برنچ از دستور زیر می‌توانید استفاده کنید:

git checkout -b نام‌برنچ

برای پاک‌کردن برنچ مخزن ریموتی که قبلاً با آپشن -d آن را از مخزن محلی پاک کرده‌ایم دستور زیر را به کار برید:

git push origin :<branch-name>

ترکیب¶

در بخش قبل نحوه‌ی استفاده از برنچ‌ها گفته شد. حال اگر بخواهیم این شاخه‌های جدا را دوباره با شاخه‌ی اصلی ترکیب کنیم، باید از دستور merge استفاده کنیم:

git merge شاخه

با این دستور محتویات شاخه‌ی داده شده به دستور، با شاخه‌ی فعلی ترکیب می‌شود.

در صورتی که بخواهیم تاریخچهٔ کامیت‌های شاخهٔ مورد نظر در شاخهٔ اصلی وارد نشود و فقط با شاخهٔ اصلی ترکیب شود از آپشن –squash‌ به صورت زیر استفاده می‌کنیم:

git merge <branch_name> --squash

در صورتی که عملیّات مرج را روی فایل مشخصی اشتباه انجام دادید، برای اینکه بتوانید دوباره دستور git mergetool را اجرا کنید از دستور زیر برای گرداندن به وضعیّت اوّل استفاده کنید.

git checkout -m <filename>

استفاده از ریموت¶

معمولا پروژه‌هایی که چندین نفر روی آن کار می‌کنند مخزن اصلی را در یک سرور قرار می‌دهند و افراد همه‌ی تغییرات را روی آن مخزن اضافه می‌کنند و سایرین همیشه تغییرات را برای هماهنگی با یکدیگر دریافت می‌کنند.

می‌توانید از سرویس‌های اینترنتی مانند گیت‌هاب، بیت‌باکت و بسیاری سرویس‌های دیگر استفاده کنید یا سرور گیت خودتان را راه بیاندازید، اما بحث این قسمتِ ما، ارتباط با مخازن ریموت است نه ساخت آن‌ها.

git remote

git remote rm [name]

git push [remote-repo-name] [branch-name]

بازگردانی تغییرات¶


تصویر بالا نمایانگر چرخه‌ی تغییرات در گیت است. فایل‌ها در گیت تنها در دو حالت می‌توانند باشند: ثبت‌شده و ثبت‌نشده. تغییرات ثبت‌شده، تغییراتی است که پیش‌ازاین به گیت اضافه شده‌اند که می‌توانند تغییر نکرده، تغییر کرده یا آماده‌ی ثبت باشند و هر فایلی خارج ازین حالت‌ها به‌عنوان ثبت‌نشده در نظر گرفته می‌شود.

git reset HEAD نام فایل

سرویس‌های میزبانی مخازن گیت¶

شما می‌توانید گیت سرور را در سرورهای خود راه اندازی کرده و پروژه های خود را مدیریت کنید اما سرویس‌های زیادی برای میزبانی مخازن گیت، با امکاناتی بسیار ویژه وجود دارند که کار شما را برای استفاده‌ی ریموت مخازن آسان می‌کنند.

در این قسمت چند سرویس معروف و معتبر را بررسی می‌کنیم.

تگ‌ها¶

برای تگ‌زدن یک کامیت، از دستور زیر استفاده کنید:

git tag -a v2.0 -m 'version v2.0'

و برای ارسال همهٔ تگ‌ها به مخزن از راه دور، فرمان زیر را وارد کنید.

$ git push --tags

و از فرمان زیر برای ارسال یک تگ مشخص استفاده کنید:

git push origin <tag_name>

پاک‌کردن یک تگ از مخزن محلّی:

git tag -d <tag_name>

پس از این‌که تگ محلّی پاک شد، می‌توانیم تگ را از روی مخزن origin به روش زیر پاک کنیم:

git push origin :tagname

ترفندهای گیت¶

برای آن‌استیج کردن فایل‌ها از دستور زیر استفاده کنید:

git reset HEAD <file-name>

ضمیمه ۱ - آشنایی با واسط خط فرمان (CLI)¶

امروزه متداول‌ترین روش تعامل با سیستم‌عامل استفاده از واسط‌های گرافیکی است (مانند پنجره‌های مختلف در سیستم‌عامل شما یا ظاهر سیستم‌عامل تلفن همراهتان) اما از ابتدای عصر کامپیوترهای دیجیتالی روش دیگری نیز بین کاربران متداول بود تحت عناوینی چون “محیط متنی” یا “واسط خط فرمان”.نرم‌افزارهای این محیط در سیستم‌های عامل مختلف با نام هایی چون ترمینال، کنسول، cmd، tty و… مورد خطاب قرار می‌گیرند و برخلاف تصور عامه (که عمدتا حاصل تبلیغات فیلم های هالیوود و مجله های تکنولوژی برای نوجوانان است)، کار در این محیط‌ها بسیار هم ساده است. به‌سادگی چند کلمه تایپ کردن. :)

هدف این کتاب آشناکردن شما با محیط خط فرمان و آموزش اصول و دستورات اساسی آن است و تمام جنبه‌های ترمینال را شرح نمی‌دهیم، اما راه یادگرفتن را در این کتاب می‌آموزید.

در ترمینال‌ها دستوراتی تایپ و اجرا می‌شوند بسیاری از کارهایی که در محیط‌های گرافیکی قابل انجام بودند، اینجا هم می‌توان به همان سادگی و وضوح انجام داد. مثلا اگر در محیط گرافیکی با دابل کلیک کردن روی یک پوشه (دایرکتوری) واد آن پوشه میشدیم حالا در محیط متنی با دستور `cd نام‌پوشه` و اینتر کردن، از محیط متنی وارد پوشه ی مورد نظر خود میشوید.

دو سری سیستم های عامل پرکاربرد را مورد بررسی قرار میدهیم : - سیستم‌های عامل خانواده‌ی یونیکس (توزیع‌های لینوکس، Mac OSx، خانواده BSD و …) - سیستم عامل ویندوز

عمده ی صحبتهای ما با ابزارهای خانواده ی یونیکس است و ناچارا روی ویندوز هم ابزارهای آن سیستم‌ها را نصب می‌کنیم.

در هر ترمینال یک پوسته (یا شل) اجرا می‌شود که همانند زبان های برنامه‌نویسی قواعد و دستورات مشخص خود را دارند و از بین پوسته‌های مختلف میتوانید پوسته‌ی مورد نیاز خود را انتخاب نمایید.معروف‌ترین پوسته‌ی ترمینال در حال حاضر bash نام دارد که بطور پیش‌فرض روی اکثر توزیع‌های خانواده‌ی لینوکس و همچنین Mac OSx فعال است.

اجرای ترمینال در سیستم‌های عامل مختلف: - توزیع‌های لینوکس - مک‌اواس ایکس - ویندوز

ls

mkdir نام‌دایرکتوری

mkdir project

cd نام‌دایرکتوری

ls -a

man نام‌دستور

man ls

cd ..

rm نام‌فایل

rm hi.txt

rm -r نام دایرکتوری

rm -r project